Egoera malda-gora bihurtzen denean, bidea koskatsu eta nekez jartzen denean, edozer egin behar dun aurrera egiteko. Horretaz puska bat bazekiten kubatarrek. Baina, koskak koska eta nekeak neke, beti harritu izan haute galtzen ez duten umore gazi eta pipertsu horrek, eta bizitzaren aurrean duten egonarriak… eta duintasunak. Umorea… eta gerria malgu (horretan ere).

Gaur, uhartean maizen erabiltzen dituzten aditzen inguruan jardun zaizkin, barrez sano jardun ere. Sailean-sailean aipatuko ditinagu hurrengo lerroetan.

Lehenengoa, conseguir dun –beste bertsio bat ere aditua huen lehenagotik, esanahi berdintsuarekin: resolver–. Lortu, erdietsi…  behar dena nola edo hala eskuratu, nondik edo handik inguratu. Irtenbidea bilatu, konpondu, moldatu. Funtsezko aditzak eta funtsezko zereginak, bizimodua aurrera ateratzeko: bizitzeko behar den hori eskuratu beharra zegon, kosta ahala kosta.

Horren ondoren, aprovechar omen zetorren: aprobetxatu, profitatu, ustiatu, probetxua atera. Nekez eskuratutako horri zukua atera behar zaion, azken tantaraino zukutu, ez baitago ziurtatzerik hurrena noiz agertuko den berriz —agertu, hara uharteko beste aditz bat: gauzak agertu egiten ditun, iritsi, azaldu… dendetara edo merkatura, esate baterako. Ez dun estreinako aldia, baina herenegun beste behin ikustatu huen letreroa, eskuz idatzita, Santiago zaharreko etxe atari batean: Hay. Horrelaxe, hiru letra baino ez, bi fonema… esanguraz betetako silaba bakarra, ai ene baten hasiera bailitzan: badagoela, alegia, badagoela normalean egon ohi ez den zerbait –pasaeran suertatzen den bisitariak ez din jakingo zer den, baina seguru auzokoek ederki dakitela zer dagoen, zer agertu den–. Maizago ikusten dun ifrentzua, halere, luzexeago idatzita: No hay.

Eta hirugarren aditza ahorrar dun: aurreztu, aurreratu, geroak zer ekarriko duen zalantzazkoa baita; ziurra ez behintzat. Espainiako gerraren ondorengo lehen urte zail haietan penintsulan bizi izandakoak bezala, aurrezten ikasitako jendea ditun kubatarrak, zer erremedio!

Eta bazegon beste bat, gaurko solasaldian irten ez den arren oso lagungarria dena, eta egunero praktikan jarri behar omen dena: inventar. Egunero baitago zerbait asmatzeko, zerbait sortzeko. Zaharkitze programaturik ez dun, antza, existitzen uhartean: etxeko tresna eta gailuek duten iraungitze data programatu hori luzatzen artistak ditun hemen, eta sinetsita zeuden akatsa baten batek programatua bada bilatu ahal izango zaiola buelta; gure munduan hondatu eta biharamunean zaborretara joango litzatekeen gailua, konpondu eta berriro martxan jarriko diten hemen, eta agudo gainera.

Estatuak kudeatzen duen jatetxe batean izan haiz afaltzen gaur. Garai batean ez zitunan lekurik erakargarrienak estatuarenak diren janleku horiek, baina tira, ematen din horietan ere hasiak direla inbentatzen, eta gauza berriak asmatzen eta eskaintzen. Menuaren lehen orrian geratu ditun hire begiak, eta grazia egin din: sei edo zazpi aukera bazitunan, Picadas deiturapean eskainiak (gure artean zizka-mizkak esango genienan, garai batean behintzat). Lehenengoa, picada de aceitunas zunan; bigarrena, de aceitunas y jamón; hirugarrena, entremés surtido: olibak, urdaiazpikoa eta gazta; urdaiazpikoz eta gaztaz osatua zunan laugarrena, urdaiazpiko iberikoz bosgarrena, eta gazta urdinez seigarrena. Azkena, berriz, harribitxia eta garestiena: Picada ibérica, eta parentesi artean: queso azul, jamón serrano y aceitunas. Aukera!…, izenetan behinik behin. Imajinazioa behar da, behar denez!