Kuba zuri-beltzean
Donostiako Antiguako Txirain Elkartean egindako erakusketa, 2023ko urriaren 5etik 2024ko urtarrilaren 10era.
Bilduma ikusteko, egin klik gaineko argazkian.
Bero sapa eta itsaskorra zen 1996ko uztaileko egun hartan, Habanan estreinakoz lur hartu nuenean. Herrialdeak txundituta —eta maiteminduta— utzi ninduen lehen bidaia hartan, eta sargori haren itsaskortasunak askatu ezinik naukala oraindik esango nuke. Geroztik, maiz izan dut uhartera bidaiatzeko aukera, erlazio akademiko bat dela-eta Santiagoko hizkuntzalaritza zentro batekin izandako lankidetza proiektu luze bati esker. Egonaldi horietan egindako milaka argazkietatik lagin txiki bat baino ez da, noski, erakusketa honetara ekarritakoa.
Kubatik itzultzen naizen bakoitzean, hauxe da erantzun behar izaten dudan galdera: Zer moduz dago hura? Batzuetan erantzun izan dut hobetoxeago ikusi dudala; beste batzuetan, okerrago. Burua altxatu ezinik, edonola ere, eta azken bizpahiru urte hauetan, ditxosozko pandemiaren ondoren batik bat, are okerrago esango nuke. Bizinahi handia, ilusioa eta gauzak egiteko gogoa sumatzen ditut nik ezagutzen ditudan kubatarrengan; duintasuna eta, herri moduan, harrotasun handia. Baina modu duin batean bizi ezina ere hor dago, ez dago ukatzerik. Duen balio fotografikoagatik erakusketatik kanpo utzi beharko nukeen argazki bat sartu dut, halere, bilduman, esanguratsua iruditzen baitzait: “No hay” dio Santiagoko etxe baten atarian paratutako karteltxoak, eta, duen itxuragatik bederen, gehiago ematen du egoera iraunkor baten adierazgarri iragankor batena baino. Ez dago. Ez, ez dago. Ez dago horrela jarraitzerik. Ez dago. Ez dago eskubiderik. Utz diezaietela kubatarrei beren bidea egiten!
Cecilia Arrozarena Uribe (gerora jakin nuenez, Joseba Sarrionandiak erabilitako seudonimo bat baino ez dena), bere burua euskal jatorriko habanatar gisa aurkezten duen idazlearen El roble y la ceiba. Historia de los vascos en Cuba (Txalaparta, 2003) liburuaren atzeko azalean, honako hau irakur daiteke: “Kubatarren eta euskaldunen artean harreman luzea eta halako begiratu konplize bat dago. Izango da, agian, biak, zein bere erara, uharte herriak direlako, bizirik eta burua gora irauten saiatuak eta irmoak...". Begiratu konplize horretatik dago, inondik ere, Kubatik bueltan “Zer moduz dago hura?” galdetzen didaten horiengan, eta begiratu konplize hori dago, nola ez, bilduma honetara ekarri ditudan argazkien gibelean ere. Kale argazkiak dira, non jendea ageri baita gehienetan; apaingarririk gabeko zuri-beltz kontrastatuan, biluz: jendea jolasean (eta jokoan); neskatilak, eskolatik irten berritan; lanerako bidean edo lanetik bueltan doan (edo datorren) emakumea; bizpahiru erretratu; txerria Habanako kale baten erdian erretzen ari diren auzotarrak; kale paisaiaren bat edo beste... Hogei irudi besterik ez dira, eta ederki kostatu zait hainbat eta hainbat argazkiren artean aukera txiki hori egitea: asmatuko ahal nuen!
Alkiza, 2023ko urria.
